Dieta śródziemnomorska niezmiennie zajmuje czołowe miejsca we wszystkich profesjonalnych zestawieniach najzdrowszych diet. Nie jest to przypadek – liczne badania naukowe potwierdzają jej wyjątkowy wpływ na organizm człowieka. Ten model żywieniowy nie tylko wspiera prawidłowe funkcjonowanie serca i układu krążenia, ale także pomaga w zapobieganiu chorobom nowotworowym. Co więcej, odkryto jego pozytywne oddziaływanie na sferę psychiczną!
Tradycje kulinarne regionu śródziemnomorskiego dały początek jednemu z najzdrowszych stylów żywienia na świecie. Podstawę tej diety stanowią naturalne, mało przetworzone składniki. Dominują w niej świeże warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, orzechy oraz rośliny strączkowe. Istotną rolę odgrywają także ryby, owoce morza, fermentowane nabiał oraz oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia. Co charakterystyczne, dieta ta ogranicza spożycie mięsa i tłuszczów zwierzęcych.
Na czym dokładnie polega?
Model żywienia rodem znad Morza Śródziemnego zdobył uznanie na całym świecie, ale nie jest to kolejna modna dieta-cud. To sprawdzony, zdrowy styl odżywiania, który sprawdza się w codziennym życiu i może być stosowany przez każdego – bez względu na wiek czy stan zdrowia.
Ten sposób żywienia opiera się na prostych, ale skutecznych zasadach:
- Jego fundamentem jest obfitość warzyw, owoców i roślin strączkowych.
- Kluczową rolę odgrywają także zdrowe tłuszcze roślinne, szczególnie oliwa z oliwek i orzechy.
- Istotnym elementem są również pełnoziarniste produkty zbożowe, różnorodne ryby oraz fermentowane produkty mleczne.
Zalecenia diety śródziemnomorskiej:
- wybieraj produkty zbożowe pełnoziarniste
- unikaj czerwonego mięsa
- częściej spożywaj ryby i nasiona roślin strączkowych
- włącz do diety orzechy bez dodatku soli i cukru
- zamień tłuszcze zwierzęce na oleje roślinne np. oliwę z oliwek
- unikaj produktów przetworzonych
- unikaj słodyczy i wyrobów cukierniczych
- unikaj napojów słodzonych i gazowanych — pij dużo wody i naparów ziołowych
Kluczowe zasady żywieniowe diety śródziemnomorskiej:
- Przestrzegaj regularności posiłków – spożywaj je co 3-4 godziny, rozpoczynając dzień śniadaniem, a kończąc kolacją na 2-3 godziny przed snem.
- Połowę każdego głównego posiłku powinny stanowić warzywa i owoce, zachowując proporcję: 75% warzywa, 25% owoce. Minimalna dzienna ilość to 400g. Warzywa najlepiej spożywać na surowo lub lekko podgotowane, zachowując ich chrupkość.
- Produkty zbożowe powinny zajmować ćwierć talerza podczas większości posiłków. Stawiaj na pełnoziarniste pieczywo, kasze, ryże, makarony i płatki – są bogatsze w błonnik, witaminy z grupy B i minerały.
- Kolejną ćwiartkę talerza przeznacz na produkty białkowe, uwzględniając je w każdym posiłku. Wybieraj chude mięso i nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu. Dwa razy w tygodniu sięgaj po ryby lub owoce morza, a raz po rośliny strączkowe. Maksymalnie ogranicz czerwone mięso i jego przetwory.
- Tłuszcze dodawaj oszczędnie, stawiając na oliwę z oliwek oraz orzechy, nasiona i pestki – bogate w przeciwzapalne kwasy tłuszczowe nienasycone. Unikaj tłustego mięsa, pełnotłustego nabiału i masła, które zawierają nasycone kwasy tłuszczowe.
Kto powinien stosować dietę śródziemnomorską?
Dieta śródziemnomorska, powszechnie uznawana za „najzdrowszą dietę świata”, to uniwersalny model żywienia. Jej wyjątkową zaletą jest to, że może być stosowana przez wszystkich – niezależnie od wieku czy stanu zdrowia. Zarówno osoby starsze, jak i kobiety w ciąży czy dzieci mogą czerpać z niej znaczące korzyści zdrowotne. Nie jest to restrykcyjna dieta, ale zdrowy styl odżywiania, który przynosi wymierne efekty dla całego organizmu.
Badania naukowe potwierdzają znaczące korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej:
- Dieta ta skutecznie zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę o około 20%. Dzięki niskiemu indeksowi glikemicznemu większości produktów pomaga stabilizować poziom cukru.
- Pozytywnie wpływa na metabolizm poprzez poprawę wrażliwości na insulinę i obniżenie poziomu cholesterolu. Dodatkowo wzbogaca mikrobiotę jelitową, zwiększając populację korzystnych bakterii,
- W przypadku niektórych nowotworów – szczególnie piersi, wątroby oraz głowy i szyi – może obniżyć ryzyko ich wystąpienia nawet o ponad 50%. Podobną skuteczność wykazano w profilaktyce nowotworów jelita grubego, prostaty i żołądka
- Korzystnie wpływa na funkcjonowanie mózgu – zmniejsza ryzyko rozwoju choroby Alzheimera i demencji, poprawia funkcje poznawcze, a także redukuje ryzyko depresji o prawie 20%. Chroni również przed chorobami układu krążenia, w tym przed udarem niedokrwiennym mózgu
- Wykazuje działanie przeciwzapalne w organizmie
- Pomaga regulować ciśnienie krwi, obniżając zarówno ciśnienie skurczowe (o 1-3 mmHg) jak i rozkurczowe (o 0,7 mmHg)
- Wspomaga leczenie chorób autoimmunologicznych – u pacjentów z chorobą Hashimoto obserwuje się obniżenie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych przy jednoczesnym wzroście poziomu hormonów tarczycy
Korzyści zdrowotne:
- Regulacja poziomu cukru we krwi – dieta bogata w błonnik (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty) pomaga kontrolować glikemię.
- Zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych – zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek, orzechy, ryby) obniżają poziom złego cholesterolu (LDL) i poprawiają profil lipidowy.
- Wspomaganie kontroli masy ciała – dieta opiera się na naturalnych, niskoprzetworzonych produktach, co ułatwia utrzymanie zdrowej masy ciała.
- Działanie przeciwzapalne – bogactwo antyoksydantów (np. polifenole z oliwy) zmniejsza stan zapalny w organizmie.
- Dobre źródło białka roślinnego – ogranicza spożycie czerwonego mięsa na rzecz roślin strączkowych i ryb, co korzystnie wpływa na zdrowie metaboliczne.
Czy warto stosować dietę śródziemnomorską?
Dieta śródziemnomorska to jeden z najlepszych wyborów dla każdego, kto chce zadbać o zdrowie i dobre samopoczucie. Opiera się na naturalnych, łatwo dostępnych produktach, dzięki czemu jest prosta do wprowadzenia w codziennym życiu. Pomaga regulować poziom cukru we krwi, wspiera zdrowie serca i chroni przed wieloma chorobami przewlekłymi. Jest elastyczna i smaczna, dlatego sprawdzi się u każdego – niezależnie od wieku czy stylu życia. To nie tylko sposób odżywiania, ale zdrowa i przyjemna filozofia jedzenia, którą warto stosować na co dzień.
Bibliografia
- Szostak W.B., A. Cichocka: Dieta śródziemnomorska w chorobach sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Wyd. Medyk, Warszawa; 2016. U.S. News & World Report 2018 Best Diets.
- Barber TM, Kabisch S, Pfeiffer AF, Weickert MO. The effects of the mediterranean diet on health and gut microbiota. Nutrients. 2023
- Shafiei F, Salari-Moghaddam A, Larijani B, Esmaillzadeh A. Mediterranean diet and depression: reanalysis of a meta-analysis. Nutrition Reviews. 2023
- Wiśniewska K.: Ranking diet – znamy zwycięzców i największych przegranych. . [online]. NCEZ. [przeglądany: 25 czerwca 2018
- Szostak W.B., A. Cichocka, B. Cybulska: Zdrowa dieta śródziemnomorska. Wyd. Comes. Warszawa; 2001.