Zacznijmy od tego czym właściwie jest cukrzyca i czy można na nią zachorować od jedzenia sporej ilości czekolady? Otóż i tak i nie, ale od początku… Cukrzyca to całą grupa chorób metabolicznych, której charakterystyczną cechą jest hiperglikemia czyli podwyższony poziom glukozy we krwi. A ten podwyższony poziom ma różne podłoża. Może być spowodowany m.in. przez niewystarczającą ilością produkowanej przez nasze komórki insuliny albo niewłaściwy sposób działania insuliny w naszym ciele. Dlatego wyróżniamy kilka typów cukrzycy:
- cukrzycę typu 1
- cukrzycę typu 2
- cukrzycę ciążową
- inne typy cukrzycy
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 chorobą autoimmunologiczną wywołaną całkowitym zniszczeniem komórek beta w trzustce, które odpowiedzialne są za produkcję insuliny. Jest to proces, w którym przeciwciała organizmu niszczą własne komórki. W rezultacie organizm chorego wytwarza bardzo mało insuliny lub nie wytwarza jej wcale. Na cukrzycę typu 1 chorują osoby w każdym wieku, ale częściej pojawia się wśród dzieci i młodzieży.
Dokładne przyczyny tego nie są jeszcze znane, ale są związane z kombinacją warunków genetycznych i środowiskowych. Osoby z cukrzycą typu 1 potrzebują codziennych zastrzyków insuliny, aby kontrolować poziom glukozy we krwi.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 jest chorobą metaboliczną, która występuje, gdy organizm nie może efektywnie wykorzystać insuliny, a także gdy trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny. W przypadku cukrzycy typu 2, komórki stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny, co oznacza, że organizm potrzebuje większej ilości insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. Jednocześnie trzustka może mieć trudności w utrzymaniu zwiększonej produkcji insuliny, co prowadzi do nadmiernego stężenia glukozy we krwi.
Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2 obejmują genetykę, otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrową dietę i wiek. Zarządzanie cukrzycą typu 2 często obejmuje zmiany stylu życia, takie jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała. W niektórych przypadkach może być również konieczne stosowanie leków lub insuliny w celu kontrolowania poziom. Nieleczona choroba prowadzi do nieprawidłowej czynności wielu narządów i układów np. oczu, serca, nerek. Istotnym czynnikiem rozwoju cukrzycy typu 2 są nieprawidłowe nawyki żywieniowe oraz niska aktywność fizyczna.
Cukrzyca ciążowa
Cukrzyca ciążowa to rodzaj cukrzycy, która rozwija się podczas ciąży u niektórych kobiet. Jest to rodzaj zaburzenia metabolicznego, które charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi u ciężarnej kobiety. Cukrzyca ciążowa może wpływać na zarówno matkę, jak i rozwijające się dziecko.
Według danych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w 2019 roku Polsce żyło około 3 mln osób z cukrzycą. Z czego 90% to osoby chorujące na cukrzycę typu 2, około 9% to osoby z cukrzycą typu 1, natomiast 1% to pozostały grupy cukrzycy.
Rzadsze typy cukrzycy
Cukrzyca typu LADA
Obecnie cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes of Adults) jest klasyfikowana jako odmiana cukrzycy typu 1 według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Charakteryzuje się ona:
- Rozpoznaniem najczęściej po 35. roku życia
- Wolniejszym niszczeniem komórek beta trzustki niż w typowej cukrzycy typu 1
- Leczeniem insuliną i odpowiednią dietą
Cukrzyca wtórna
Ten stosunkowo nowo opisany typ cukrzycy powstaje w wyniku:
- Chorób trzustki
- Stosowania niektórych leków
- Zaburzeń endokrynologicznych
Cukrzyca monogenowa
Rzadka forma cukrzycy (1-2% przypadków) spowodowana mutacją pojedynczego genu, zwykle związana z zaburzeniami wydzielania insuliny. Główne podtypy:
- Cukrzyca MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young)
- Cukrzyca mitochondrialna
- Utrwalona cukrzyca noworodkowa
Diagnoza cukrzycy monogenowej wymaga badania genetycznego. Choć rzadka, jej identyfikacja ma istotne znaczenie dla skuteczności leczenia oraz prognozowania przebiegu choroby u pacjenta i jego rodziny.
Mity wokół cukrzycy
Na temat cukrzycy krąży wiele mitów. Cukrzyca to choroba metaboliczna, która może być przedmiotem wielu nieprawdziwych przekonań i mitów. Poniżej przedstawiam kilka powszechnych mitów na temat cukrzycy:
- Myśl, że tylko osoby otyłe mają cukrzycę: Faktem jest, że otyłość jest jednym z czynników ryzyka cukrzycy typu 2, ale choroba ta może wystąpić u osób o różnych wagach ciała. Genetyka, styl życia i wiele innych czynników odgrywa rolę w rozwoju cukrzycy.
- Jedzenie dużo cukru powoduje cukrzycę: Spożycie dużych ilości cukru może wpływać na rozwój otyłości, co z kolei zwiększa ryzyko cukrzycy. Jednak cukrzyca nie jest spowodowana jedynie spożyciem cukru. Czynniki genetyczne, styl życia i inne aspekty również odgrywają rolę.
- Cukrzyca to jedynie problem z poziomem cukru we krwi: Cukrzyca może prowadzić do wielu powikłań, takich jak problemy z sercem, nerkami, wzrokiem, a także układem nerwowym. Nie ogranicza się jedynie do problemów z poziomem cukru we krwi.
- Tylko starsze osoby mają cukrzycę: Chociaż ryzyko cukrzycy zazwyczaj wzrasta wraz z wiekiem, to cukrzyca typu 1 może wystąpić w każdym wieku, a cukrzyca typu 2 jest coraz częstsza u młodszych osób z powodu zmian w stylu życia.
- Cukrzyca typu 2 można wyleczyć jedynie dietą i ćwiczeniami: Mimo że zdrowa dieta i aktywność fizyczna mogą pomóc w zarządzaniu cukrzycą typu 2, to nie oznacza, że można ją całkowicie wyleczyć. Cukrzyca to choroba przewlekła, która wymaga ścisłego zarządzania.
- Osoby z cukrzycą nie mogą spożywać żadnego cukru: Osoby z cukrzycą mogą spożywać umiarkowane ilości cukru, ale muszą kontrolować ilość węglowodanów ogólnie. Istotne jest utrzymanie równowagi i kontrolowanie poziomu cukru we krwi.
Warto zdobyć wiarygodne informacje na temat cukrzycy od profesjonalistów medycznych, aby unikać rozpowszechniania nieprawdziwych przekonań i mitów na ten temat.
Bibliografia
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
- Napierała M., Hermann D., Gutowska I., Bryśkiewicz M., Homa K. Weryfikacja mitów żywieniowych na temat diety cukrzycowej. Diabetologia Kliniczna, 2013.
- Qian F., Liu G., Hu F.B. et al. Association between plant-based dietary patterns and risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. JAMA Intern Med. 2019, 179(10): 1335-1344.